N Dermatol Online. 2011; 2(1): 21-24
Conflicts of interest: None
OCENA SKUTECZNOŚCI ZASTOSOWANIA ANTYSEPTYKÓW W PROFILAKTYCE STANÓW ZAPALNYCH SKÓRY STÓP
[ASSESSMENT OF THE EFFECTIVENESS OF APPLICATION ANTISEPTICS IN PREVENTION OF FOOT SKIN INFLAMMATION]
Brzeziński Piotr
6th Military Support Unit, Ustka, Poland
Corresponding author: Brzeziński Piotr, MD e-mail: brzezoo@wp.pl
How to cite an article: Brzeziński P. [Assessment of the effectiveness of application antiseptics in prevention of foot skin inflammation]. Our Dermatol Online 2011; 2(1): 21-24.
Streszczenie
Wstęp: Stany zapalne skóry stóp u ?ołnierzy to du?y problem, dotykający armie całego świata. Stąd wa?ne jest działanie profilaktyczne, zabezpieczające przed rozwojem takich stanów. Antyseptyka jest to niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na tkankach za pomocą substancji antyseptycznych.
Cel pracy: Celem pracy jest ocena skuteczności zastosowania Pigmentum Castelaniego i kalium hypermanganicum w profilaktyce stanów zapalnych skóry stóp u ?ołnierzy.
Materiał i metody: Badaniem objęto 30 ?ołnierzy, mę?czyzn w średnim wieku 20,5 lat oraz 60 ?ołnierzy stanowiących grupę kontrolną mę?czyzn w średnim wieku 21,5 lat. Badanie prowadzono przez okres 3 miesięcy. Z pośród 30 ?ołnierzy z grupy badanej u 15 zastosowano płyn Pigmentum Castelani – grupa I, a u kolejnych 15 osób roztwór nadmanganianu potasu – grupa II. Profilaktyczne leczenie ?ołnierze otrzymywali według określonego schematu. Grupa kontrolna 60 ?ołnierzy nie otrzymała leczenia. W trakcie obserwacji wykonywano badanie kliniczne skóry stóp, badanie mikologiczne i badanie w świetle lampy Wooda.
Wyniki: U ?adnego z 30 marynarzy (grupa I i II badana) nie stwierdzono infekcji bakteryjnej ani grzybiczej stóp. W grupie kontrolnej rozpoznano 11 przypadków grzybicy międzypalcowej stóp (64,71% przypadków), 3 przypadki grzybicy grzbietu stopy (17,65% przypadków) oraz 3 przypadki dziobatej keratolizy (17,65% przypadków).
Wnioski: Profilaktyczne stosowanie Pigmentum Castelaniego oraz nadmanganianu potasu skutecznie zabezpiecza przed rozwojem stanów zapalnych skóry stóp. Odzwierciedla się to we wzroście dyspozycji i dobrego stanu zdrowia ?ołnierza.
Abstract
Introduction: Skin inflammation in the foot soldiers is a major problem, affecting armies around the world. Hence it is important preventive action, to prevent the development of such states. Antiseptic is the destruction of microorganisms present in the tissues by means of antiseptic.
Aim: The effectiveness of the use Pigmentum Castelani and Kalium hypermanganicum in the prevention of skin inflammation in the foot soldiers.
Material and methods: The study included 30 men middle-aged men 20.5 years and 60 soldiers, as a control group of men with a mean age 21.5 years. The survey was conducted over a period of 3 months. Of the 30 soldiers from the study group in 15 using liquid Pigmentum Castelani – Group I, and in another 15 people a solution of Kalium hypermanganicum – group II. Prophylactic treatment of soldiers received by a certain pattern. The control group was 60 men received no treatment. The observations were performed during clinical examination of foot skin, mycological examination and examination under Wood’s lamp.
Results: None of the 30 seamen (group I and II test), there was no bacterial or fungal infection of the feet. In the control group were diagnosed 11 cases of athlete’s foot feet (64.71% of cases), 3 cases of fungal infection of the back foot (17.65%) and 3 cases pitted keratolysis (17.65% of cases).
Conclusions: Prophylactic Pigmentum Castelani and Kalium hypermanganicum effectively protects against the development of inflammatory skin feet. This is reflected in the increase in disposal and good health for the soldier.
Key words: ?ołnierz, choroby skóry, antyseptyki
Słowa klucze: soldier, skin diseases, antisepticsdd
Wstęp
Termin antiseptica został u?yty w kontekście naukowym i praktycznym przez chirurga Johna Pringle’a (1707-1782) w 1750 roku dla zabiegów i substancji zapobiegających gniciu ran. Pringle opracował przepisy sanitarne armii, apelował o przestrzeganie zasad higieny przez ?ołnierzy. W farmakologii wyró?nia się substancje odka?ające i antyseptyczne. Środki odka?ające – substancje chemiczne niszczące (zabijające) wszystkie drobnoustroje oraz ich formy przetrwalnikowe, zapobiegające tak?e rozmna?aniu się mikroorganizmów. Substancja antyseptyczna to ka?dy związek chemiczny (lub pierwiastek, np. fluor, ozon, chlor) niszczący drobnoustroje i zapobiegający ich rozmna?aniu. Etymologia terminu antyseptyka wywodzi się ze słów greckich: anti – przeciw oraz sepsis – gnicie. Antyseptyka w dosłownym przeło?eniu oznacza więc zapobieganie gniciu. W XVIII wieku nie zdawano sobie jeszcze sprawy o doniosłym znaczeniu bakterii w procesach gnilnych. Procesy gnilne i zaka?enia stwierdzano organoleptycznie i nie zastanawiano się nad ich przyczynami oraz mechanizmem przebiegu. W związku z tym wszelkie substancje hamujące proces gnicia określano mianem antyseptycznych [1,2]. W historycznym ujęciu antyseptyka to równie? niszczenie zarazków za pomocą wysokiej temperatury [3]. Nadmanganian potasu (kalium hypermanganicum, kalium permanganicum, KMnO4) nale?y do grupy środków antyseptycznych i utleniających. Pod wpływem związków organicznych np. białek ulega redukcji i wydziela tlen niszczący bakterie, grzyby i pierwotniaki. Du?e znaczenie antyseptyczne mają równie? wolne jony manganu. Nadmanganian potasu ma postać krystalicznych ciemnofioletowych kryształków z metalicznym połyskiem. Łatwo rozpuszcza się w wodzie. Roztwory wodne w zale?ności od stę?enia są ró?owe lub ciemnofioletowe. Wydziela charakterystyczny, świe?y zapach. Działa przeciwzapalnie, bakteriobójczo, bakteriostatycznie, grzybobójczo, przeciwwirusowo i przeciwpierwotniakowo. Roztwory stę?one barwią skórę i działają na nią ?rąco [1,2]. Fenol jest składnikiem bardzo starego leku – Pigmentum Castellani (Chema-Elektromet) – płyn do pędzlowania lub smarowania. Zastosowanie fenolu jako środka dezynfekującego znane było ju? od dawna. Roztwory alkoholowe i wodne fenolu 2% działają przy?egająco na skórę. W latach przedwojennych i powojennych (do lat 60) – był składnikiem maści przeciwgrzybiczych 0,5-1,3%, (0,2% maści działają bakteriostatycznie) [4]. Oprócz fenolu Pigmentum Castellani zawiera: fuksynę, rezorcynę, kwas borowy, aceton, etanol, wodę oczyszczoną. Fuksyna zasadowa (Fuchsinum basicum, rosalininum hydrochloricum) – krystaliczny proszek barwy zielonej o metalicznym połysku. Łatwo rozpuszcza się w wodzie. Działa silnie odka?ająco (przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwpaso?ytniczo). Acidum boricum jest białą krystaliczną substancją rozpuszczającą się w wodzie, ponadto w glicerynie (4 części) i w alkoholu (40 części). Jest to słaba substancja antyseptyczna. Działa przeciwzapalnie. Szczególnie wra?liwa na bor jest pałeczka ropy błękitnej. Kwas borowy w wodnych roztworach był (obecnie rzadko) stosowany do okładów, płukanek, irygacji i przemywania przy stanach zapalnych skóry i błon śluzowych [1,5]. Celem pracy jest ocena skuteczności zastosowania Pigmentum Castelaniego i kalium hypermanganicum w profilaktyce stanów zapalnych skóry stóp u ?ołnierzy.
Materiał i metody
Badaniem objęto 30 ?ołnierzy mę?czyzn w wieku 18-23 lat (średnio 20,5 lat), którzy pełnili słu?bę wojskową w Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej w Ustce oraz 60 ?ołnierzy, stanowiących grupę kontrolną mę?czyzn w wieku 18-25 lat (średnio 21,5 lat). Badanie prowadzono w okresie od 02.07-2008 r. do 25.09.2008 roku. śołnierze zostali zakwalifikowani do badania z dniem przyjęcia do Jednostki Wojskowej. śaden pacjent z grupy badanej i kontrolnej nie wykazywał cech stanu zapalnego skóry stóp w dniu rozpoczęcia badania. W przypadkach wątpliwych wykonywano preparaty bezpośrednie w 20% KOH oraz zakładano hodowlę mykologiczną. Z pośród 30 ?ołnierzy z grupy badanej u 15 zastosowano płyn Pigmentum Castelani (1 opakowanie 50g) – grupa I, a kolejne 15 osób moczyło stopy w roztworze nadmanganianu potasu (1 opakowanie substancji 5g) – grupa II; środki lecznicze pozyskano z planowej rotacji Zapasów Wojennych. śołnierze z I grupy aplikowali lek w ka?dy czwartek tygodnia, rozpoczynając od 4. lipca. W kolejnych dwóch miesiącach (sierpniu i wrześniu) „smarowanie” odbywało się co drugi czwartek. Podobny system zabiegów profilaktycznych zastosowano dla grupy II. Tu jednak ?ołnierze moczyli stopy w roztworze, w plastikowej misce przez około 20 minut. Grupa kontrolna 60 ?ołnierzy nie otrzymała ?adnego leczenia. Wszyscy uczestnicy ukończyli badanie w planowanym okresie. W trakcie badania w grupie badanej (I i II) oraz w grupie kontrolnej wykonywano badanie kliniczne skóry stóp, a przy podejrzanych klinicznie zmianach skórnych pobierano zeskrobiny do badania mykologicznego (bezpośredniego i pośredniego) oraz wykonywano badanie w świetle lampy Wooda. Kontrolę w grupie I i II prowadzono pierwszego dnia badania (02. lipca) oraz przed ka?dym smarowaniem lub moczeniem. Grupę kontrolną badano 2. lipca, 22-go dnia badania (23. lipca), 45-go dnia badania (15. sierpnia) oraz 86-go dnia badania (25.września).
Wyniki
U ?adnego z 30 ?ołnierzy (grupa I i II badana) nie stwierdzono infekcji bakteryjnej ani grzybiczej stóp (nie wskazywał na to obraz kliniczny, badania mykologiczne oraz badanie w lampie Wooda). W grupie kontrolnej postawiono łącznie 17 rozpoznań stanów zapalnych skóry stóp, co stanowi 28,33% osób z tej grupy. Rozpoznano 11 przypadków grzybicy międzypalcowej stóp (64,71% przypadków) i 3 przypadki grzybicy grzbietu stopy (17,65% przypadków). Ponadto postawiono 3 rozpoznania dziobatej keratolizy zlokalizowanej na podeszwach stóp (17,65% przypadków).
Dyskusja
Stany zapalne skóry stóp wcią? stanowią du?y problem wśród ?ołnierzy [6,7]. W dostępnych w bazach medycznych artykułach mo?na znaleźć te, w których prezentowane są czynniki ryzyka stanów zapalnych skóry stóp, występowanie zaka?eń grzybiczych, bakteryjnych skóry stóp, natomiast brakuje prac przedstawiających profilaktyczne zabezpieczanie skóry stopy przed takimi czynnikami infekcyjnymi. Nadmanganian potasu i płyn Pigmentum Castelani to łatwo dostępne i szeroko stosowane środki antyseptyczne. W antyseptyce wykorzystywane są roztwory 0,5-4% KMnO4. U?ywane są one do odka?ania ran i oparzeń. Stosuje się roztwory do płukania gardła, jamy ustnej, spojówek, przewodów słuchowych, jamy nosowej, narządów płciowych, do przemywania skóry oraz do kąpieli. Nadmanganian potasu przyspiesza gojenie ran i oparzeń, zmniejsza wydzielanie łoju, lekko złuszcza naskórek. Zasusza owrzodzenia, nad?erki, sączące rany, ropnie. Do płukania jamy ustnej i narządów płciowych stosowane są roztwory 0,1-0,02%, a do odka?ania skóry roztwory 0,1%. Plamy po nadmanganianie usuwa pirosiarczyn potasu [1,8]. Równie? powszechnie stosuje się płyn Pigmentum Castelani. W dermatologii wykorzystuje się jego działanie przeciwgrzybicze czy miejscowe przeciwzapalne. Wykazuje on działanie odka?ające i złuszczające. Fuksyna i fenol wykazują działanie grzybobójcze. Fenol działa równie? bakteriobójczo na większość drobnoustrojów. Kwas borowy działa słabo bakteriostatycznie i grzybostatycznie. Rezorcyna jest pochodną fenolu o własnościach redukujących, ma działanie słabo odka?ające i złuszczające [1]. Działanie profilaktyczne to proces, który wspiera człowieka w prawidłowym rozwoju i zdrowym ?yciu [9]. Profilaktyczną „akcję” wśród personelu wojskowego armii algierskiej przeprowadzili Djeridane i wsp. Badanie objęło 650 osób. Zaka?enie grzybicze stwierdzono u 18,3% badanych [10]. Na podstawie raportów wojskowych armii brytyjskiej stacjonującej zimą w latach 1995/1996 w Bośni, stwierdzono, ?e choroby skóry stanowiły 12,7% chorób ?ołnierzy. Lekarze stwierdzali często suchość skóry (wyprysk zimowy). Stało się to przyczyną wprowadzenia na wyposa?enie armii (na czas okresu zimowego) emilientów. Autorzy sugerują, ?e środki zmiękczające powinny być zastosowane profilaktycznie w całej armii brytyjskiej, a nie tylko stacjonującej poza granicami państwa [11]. Profilaktyczne aplikowanie emolientów na skórę twarzy u finlandzkich ?ołnierzy zastosował Lehmuskallio, po tym jak 47% jego podopiecznych zgłosiło się z odmro?eniami w obrębie twarzy. Emolienty zastosowano u wszystkich ?ołnierzy [12]. Częstym czynnikiem sprzyjającym stanom zapalnym skóry stóp są nieopatrzone lub niewłaściwie opatrzone urazy mechaniczne, prowadzące do zaka?eń bakteryjnych i grzybiczych. Istotne znaczenie do wystąpienia zmian zapalnych na stopach ma noszenie niewłaściwego obuwia i skarpet. Schorzenia skóry stóp stanowią częstą niedyspozycję ?ołnierza do ćwiczeń, a ka?dy dzień zwolnienia mo?e przyczyniać się do osłabienia jego zdolności bojowej. Czynniki ryzyka grzybicy stóp u ?ołnierzy armii izraelskiej oceniali Cohen i wsp. We wnioskach autorzy stwierdzili, ?e grzybica stóp jest bardzo rozpowszechniona wśród ?ołnierzy, a częstość występowania ma związek przede wszystkim ze zmianą skarpetek, obuwiem i okresem szkolenia podstawowego [13]. Ingordo i wsp. zbadali 410 kadetów szkoły Włoskiej Marynarki Wojennej i stwierdzili obecność dermatofitów u 2,4% badanych, ponadto ?aden z kadetów nie był świadomy swojej choroby [14]. Fakt ten sugeruje potrzebę badań kontrolnych i profilaktycznych wśród kadetów. Schissel i wsp. opisują, i? infekcja Corynebacterium i schorzenie stóp (pitted keralotysis) mo?e być przyczyną niezdolności ?ołnierzy do zadań bojowych [15]. Sporą liczbę potwierdzonych rozpoznań grzybicy stóp zanotowali Zhang i wsp. po serii morskich ćwiczeń wojskowych u ?ołnierzy chińskich [16]. Noguchi podczas zimowego treningu ?ołnierzy armii japońskiej zdiagnozował 8/15 przypadków grzybicy stóp, a w trakcie treningu letniego 9/15 przypadków tego schorzenia [17]. Brzeziński w badaniach nad studentami wcielonymi do JW. na przeszkolenie (398 osób) zauwa?ył, ?e choroby skóry stóp stanowiły u nich 25,93% wszystkich schorzeń [18]. Przyczyniło się to łącznie do utraty 199 dni szkolenia. W innych badaniach Brzeziński donosi, ?e pitted keratolysis był przyczyną w 51,42% wszystkich chorób bakteryjnych stwierdzonych wśród przebadanych ?ołnierzy [19]. O potrzebie profilaktyki donoszą lekarze chorwaccy. Autorzy analizując schorzenia skóry stóp u ?ołnierzy podczas wojny w Chorwacji w latach 1991-1992 stwierdzili znaczący wzrost przypadków grzybicy stóp oraz mechanicznych wyprzeń, które predysponowały do schorzeń bakteryjnych i grzybiczych [20]. Autorzy zauwa?ają, ?e wówczas ?ołnierze nie mogli liczyć na profilaktyczne zabezpieczenie przed rozwojem zmian chorobowych na stopach. Brzeziński zwraca uwagę na profilaktyczne zastosowanie leczenia przeciwświe?bowego u ?ołnierzy mających kontakt z innym ?ołnierzem zaka?onym swie?bem [21]. Mar’in i wsp. opisując problemy zdrowotne armii rosyjskiej du?ą uwagę zwracają na wartościowość programów profilaktycznych w Wojskowej Słu?bie Zdrowia Rosji [22]. Ulepszenie warunków socjalno-bytowych i sanitarnych, a w tym profilaktyczne mycie rąk w I Dywizji Pancernej Armii USA stacjonującej na przełomie 2003 i 2004 roku w Iraku przyczyniło się do zmniejszenia ilości chorób skóry i zaburzeń ?ółądkowo-jelitowych [23]. W profilaktycznej akcji „Rubeolla 2008” przeprowadzonej wśród ?ołnierzy na terenie JW. przez Brzezińskiego [24] skutecznie ograniczono, a następnie wyeliminowano epidemię zachorowań na ró?yczkę, która rozpoczęła się w 2006 roku.
Podsumowanie
Przedstawiany artykuł jest pierwszym, swego rodzaju badaniem przedstawiającym korzystny wpływ profilaktycznego zastosowania środków antyseptycznych na rozwój czynników infekcyjnych skóry stóp u ?ołnierzy (grzybicy stóp czy infekcji Corynebacterium). Ze względu na charakter słu?by ?ołnierzy przedstawiono tylko trzy miesięczny okres obserwacji i profilaktyki. Potrzebne są dalsze obserwacje i badania, które mogą przyczynić się do wzrostu dyspozycji i dobrego stanu zdrowia ?ołnierza, co będzie miało swoje odzwierciedlenie w warunkach pola walki.
PIŚMIENNICTWO / REFERENCES:
1. Ró?ański H: Środki antyseptyczne i odka?ające stosowane w medycynie dawnej i współczesnej. Lek w Pol 2004; 3: 66-77. 2. Ubbink DT, Vermeulen H, Lubbers MJ, Voss A: Antiseptics to prevent or treat wound infections; myths and evidence. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009; 153: B328. 3. Rho NK, Kim BJ: A corynebacterial triad: Prevalence of erythrasma and trichomycosis axillaris in soldiers with pitted keratolysis. J Am Acad Dermatol, 2008; 58: 57-58. 4. Szybiński Z: Iodine prophylaxis in Poland in light of the WHO recommendation on reduction of the daily salt intake. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2009; 15: 103-7. 5. Evans LK, Knowles TG, Werrett G, Holt PE: The efficacy of chlorhexidine gluconate in canine skin preparation – practice survey and clinical trials. J Small Anim Pract. 2009; 50: 458-65. 6. Brzeziński P: Dziobata keratoliza – schorzenie ?ołnierzy słu?by zasadniczej. Lek Wojsk 2008; 86: 96-98. 7. Brzeziński P: Choroby skóry stóp występujące podczas ćwiczeń wojskowych i ich wpływ na aktywność ?ołnierza. Lek Wojsk 2009; 87: 80-83 . 8. Ong KL, Tan TH, Cheung WL: Potassium permanganate poisoning-a rare cause of fatal self poisoning. J Accid Emerg Med 1997; 14: 43-45. 9. Gaś ZB: Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja. MENiS, Warszawa 2003. 10. Djeridane A, Djeridane Y, Ammar-Khodja A: A clinicomycological study of fungal foot infections among Algerian military personel. Clin Exp Dermatol 2007; 32: 60-63. 11. Smith HR, Croft AM: Skin disease in British troops in the Bosnian winter. Mil Med 1997; 162: 548-50. 12. Lehmuskallio E: Emollients in the prevention of frostbite. Int J Circumpolar Health 2000; 59: 122-30. 13. Cohen AD, Wolak A, Alkan M: Prevalence and risk factors for tinea pedis in Israeli soldiers. Int J Dermatol 2005; 44: 1002-1005 . 14. Ingordo V, Fracchiolla S, Figliola F: Prevalence and awareness of tinea pedis in Italian sailors. Dermatology 2000; 201: 349-350. 15. Schissel DJ, Aydelotte J, Keller R: Road rash with a rotten odor. Mil Med 1999; 164: 65-67. 16. Zhang Zy, Ying ZW, Zhang SY, Lin JM: Observations on the efficacy of Botai oinment in treating dermatosis common among armed forces receiving at-sea training. Di Yi Jun Yi Da Xue Xue Bao 2002; 22; 1114-1115. 17. Noguchi H, Hiruma M, Kawada A, Ishibashi A: Tinea pedis survery in members of the Japanese Self-Defense Forces undergoing ranger training. Mycoses 1994; 37: 461- 467. 18. Brzeziński P: Stan zdrowia studentów wcielanych do JW na przeszkolenie, ze szczególnym uwzględnieniem chorób skóry. Zeszyty CSzMW. 2009; 5: 129-139. 19. Brzeziński P: Analiza chorób bakteryjnych skóry zgłaszanych przez marynarzy pełniących słu?bę zasadniczą w CSzMW w Ustce w latach 2002-2005. Alergie skóry. Nowicki R. Ustka 2007; 247-252. 20. Biljan D, Pavić R, Situm M: Dermatomycosis, hyperhydrosis, and mechanical injury to skin of the feet in Croatian soldiers during war in Croatia 1991-1992. Mil Med 2008; 173: 796-800. 21. Brzeziński P: Zachorowania na świerzb u ?ołnierzybadania własne i rys historyczny. Lek Wojsk 2009; 87: 67- 72 . 22. Mar’in GG, Kornilov AB, Valevski? VV, Bondarenko VI, Sharygin SI: Problems of epidemiology and prophylaxis of skin and hypoderma diseases in the troops. Voen Med Zh 2008; 329: 49-53. 23. Harris MD, Johnson CR: Preventive medicine in Task Force 1st Armored Division during Operation Iraqi Freedom. Mil Med 2006; 171: 807-12. 24. Brzeziński P: Zachorowalność na ró?yczkę. Analiza na przykładzie ?ołnierzy słu?by zasadniczej, [w:] Współczesna terapia dermatoz alergicznych, Nowicki R. (red.), Ustka 2008, 421-425.
Comments are closed.