ŁOJOTOKOWE ZAPALENIE SKÓRY JAKO JEDNOSTKA DIAGNOSTYCZNA

Łojotokowe zapalenie skóry, w skrócie nazywane ŁZS, to jedno z najpowszechniej występujących schorzeń dermatologicznych. Szacuje się, że problem ten dotyczy około 3% ludzi. Mimo to, obecnie nie wyodrębnia się wyraźnych i jednoznacznych kryteriów diagnozowania choroby, a pacjenci bardzo często trafiają do lekarza późno, kiedy choroba jest już rozwinięta.

Zasadniczym objawem łojotokowego zapalenia skóry są rumieniowe, złuszczające się i często pokryte strupami wykwity, zlokalizowane zazwyczaj na twarzy. Z powodów oczywistych, ŁZS stanowi więc istotny problem kosmetyczny i psychologiczny, wpływa bowiem na znaczne pogorszenie prezencji oraz w następstwie, na obniżenie poziomu jakości życia pacjenta. Najprawdopodobniej schorzenie występuje nieznacznie częściej u mężczyzn, może natomiast dotyczyć osób w każdym wieku, zarówno niemowląt, jak i dzieci i młodzieży, osób dorosłych oraz pacjentów w wieku zaawansowanym.

Najbardziej podstawową przyczyną łojotokowego zapalenia skóry jest nadmierna aktywność gruczołów łojowych. Zaburzenie może jednak pojawiać się także u osób, które nie mają łojotoku [1].

POCHODZENIE CHOROBY

Do dzisiaj w sposób jednoznaczny nie rozpoznano przyczyn łojotokowego zapalenia skóry. Bez względu na wiek osoby, ŁZS nieco częściej występuje u mężczyzn. Według różnych źródeł, łojotokowe zapalenie skóry w populacji ogólnej uzyskuje częstość pomiędzy 1 a 3%, u młodych osób dorosłych odsetek wzrasta zaś do 3-5%. Szczególnie często (40-80%) łojotokowe zapalenie skóry występuje u nosicieli wirusa HIV [2].

Omawiany problem najczęściej rozpoznawany jest po raz pierwszy u osób w okresie dojrzewania, co wiąże się z nadmierną aktywnością gruczołów łojowych, a następnie po 50 roku życia. Poza nadaktywnością skórnych gruczołów łojowych jako czynnik powstawania łojotokowego zapalenia skóry wskazuje się zaburzony proces regeneracji komórek naskórka. Naskórek, w którym występuje ten problem, rogowacieje w szybszym tempie. Ponadto, w różnych okresach życia człowieka zmienia się zarówno ilość, jak i chemiczny skład wydzielanego łoju, co tłumaczy wahania epidemiologiczne w zależności od wieku pacjentów. Wzmożony łojotok występuje także u osób cierpiących na różnego rodzaju problemy zdrowotne, przede wszystkim endokrynologiczne. Stwierdzono także, że niektóre zaburzenia neurologiczne również predestynują do tego zjawiska [2].

Ważnym powodem powstawania łojotokowego zapalenia skóry jest najprawdopodobniej działanie pewnych grzybów, przede wszystkim drożdżaka Malassezia furfur. Omawiana choroba jest w wielu źródłach traktowana jako stan przedłuszczycowy – łojotokowe zapalenie skóry i jest pod wieloma względami podobne do łuszczycy. Często powiązane jest także z zaburzeniami pracy układu immunologicznego, występuje bowiem u osób z chorobą AIDS oraz u nosicieli wirusa HIV.

Poza tym, objawy łojotokowego zapalenia skóry mogą ulegać nasileniu pod wpływem następujących czynników:

PRZEBIEG I OBJAWY CHOROBY

Łojotokowe zapalenie skóry jest zwykle problemem przewlekłym, a okresy osłabienia objawów przeplatają się z nawrotami. Występuje świąd o różnym nasileniu, bardziej uciążliwe w momentach większej potliwości. Zaostrzenie objawów występuje w okresie ograniczonej podaży światła, natomiast ekspozycja na światło słoneczne prowadzi ich do ich złagodzenia. U pacjenta stopniowo pojawiają się wykwity skórne, a czynnikiem uruchamiającym może być stres, wpływ klimatyzacji pomieszczeń, infekcje poszczególnych układów organizmu lub stosowanie pewnych substancji farmakologicznych [1].

Początkowy etap choroby to otrębiaste złuszczanie się naskórka oraz delikatnie nasilony rumień. W stadiach zaawansowanych występują nieregularne, dobrze odgraniczone plamy rumieniowe oraz żółte strupy, a niekiedy także wysięk surowiczy. W różnych częściach ciała wykwity wyglądają odmiennie. Na twarzy zazwyczaj pojawiają się w okolicy czołowej, na uszach i brwiach oraz w fałdach nosowo-wargowych. W obrębie szyi mają kształt obrączkowaty, a w okolicach intymnych, pod pachami i w pachwinach oraz pod piersiami, są to czerwone, rozlane plamy. Również na tułowiu zmiany przyjmują różne postacie. Skóra głowy może być objęta zmianami o charakterze łupieżowym [1].

Zaawansowane stadium choroby może objawiać się nawarstwieniem martwego, suchego naskórka, który w połączeniu z łojem tworzy trwałą skorupę. Występuje silny świąd skóry głowy, czasami następuje przerzedzenie brwi i włosów. W literaturze rozpoznaje się jeszcze kilka innych, rzadziej występujących postaci choroby. Łojotokowe zapalenie skóry nagminnie rozpoznawane jest u niemowląt, jednak w tym przypadku problem nie zagraża zdrowiu dziecka i nie powoduje żadnych szczególnych dolegliwości, pozostając problemem jedynie kosmetycznym [1].

LECZENIE ŁOJOTOKOWEGO ZAPALENIA SKÓRY

Ze względu na swój przewlekły i nawrotowy charakter, ŁZS wymaga powtarzania postępowania terapeutycznego oraz wdrożenia stosownej profilaktyki. Leczenie zmierza przede wszystkim do ograniczenia objawów choroby oraz dyskomfortu pacjenta. Zazwyczaj wystarczającym jest leczenie lekami stosowanymi miejscowo [6].

Wobec owłosionej skóry głowy stosuje się szampony, żele, kremy i płyny o zawartości składników cytostatycznych, przeciwgrzybiczych, kortykosteroidowych, keratolitycznych oraz inhibitorów kalcyneuryny. W przypadku większości pacjentów konieczne jest częste mycie głowy. W postaciach łagodnych stosuje się zwykłe szampony przeciwłupieżowe, czasami również przeciwgrzybicze. W niektórych przypadkach wskazane jest zastosowanie substancji złuszczających naskórek. Czasami wystarczającymi okazują się być domowe sposoby postępowania, na przykład zastosowanie oliwy z oliwek, peelingu z płatków owsianych lub otrąb pszennych [6,7].

Wobec skóry powiek stosuje się różne sposoby usuwania strupów, czasami podaje się także specjalne, miejscowo nanoszone substancje. Leczenie ŁZS na twarzy i tułowiu skierowane jest głównie na redukcję nadmiernego wydzielania łoju, ograniczenie odczynu zapalnego i podrażnień oraz poprawę wyglądu [7].

Ogólnie można powiedzieć, że ŁZS w większości przypadków łatwo poddaje się leczeniu preparatami miejscowymi. Terapia zazwyczaj ma przebieg wieloletni, a w okresach wycofania objawów należy stosować odpowiednią profilaktykę.

Copyright by Wioleta Jankowiak. This is an open-access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License, which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author and source are credited.